Kościół szpitalny św. Ducha w Goniądzu...
5 lipca 1520 r. Mikołaj Radziwiłł wojewoda wileński, kanclerz Wlk. Ks. Litewskiego dziedzic Goniądza i Rajgrodu buduje szpitalowi goniądzkiemu kościół pw. św. Ducha.
O wzniesionym przez Radziwiłła pierwszym kościele szpitalnym wiadomo niewiele. Z całą pewnością była to świątynia niewielkich rozmiarów, drewniana, zaopatrzona w jeden ołtarz i jedno wejście. Usytuowana była na niewielkim wzniesieniu poza miastem, przy ulicy, której przedłużeniem był trakt wiodący do Tykocina. Wiele wskazuje na to, że było to miejsce, na którym wznosi się obecny kościół parafalny.
Wyrazem troski Kościoła o zapewnienie opieki materialnej i duchowej ludziom chorym, kalekim lub w jakikolwiek inny sposób pokrzywdzonym były szpitale rozpowszechnione już w średniowieczu na terenie całej Europy. Pierwotnie były traktowane jako charytatywne instytucje kościelne, stawiające sobie za cel przede wszystkim opiekę nad obcymi, podróżnymi i pielgrzymami. Niezależnie od tego służyły jako miejsca schronienia dla ludzi starych, ubogich i chorych. Z czasem funkcja przytułku w instytucji szpitala zdominowała inne i już w XVIII stuleciu przez pojęcie to rozumiano głównie miejsce, gdzie otaczano opieką ludzi bezdomnych i potrzebujących pomocy materialnej. Opiekę duchową ubogim przebywającym w przytułkach zapewniał zwykle miejscowy proboszcz.
W miarę upływu lat uposażenie probostwa szpitalnego wzbogaciło się o nadania ziemskie.
W 1577 r. prepozyt goniądzki użytkował już cztery włóki ziemi. Późniejsze źródła potwierdzają istnienie tego uposażenia i przydają informacje, iż owe cztery włóki wraz z przypisanymi do niej włościanami znajdowały się we wsi Żodzie.
W 1684 r. dobra te graniczyły z gruntami wsi Jaski, Rybaki, Kramkówka Mała i Goniądz.
W 1616 r. w czasie lustracji starostwa goniądzkiego wspominany był ksiądz Niedźwiecki proboszcz szpitalny św. Ducha.
W 1627 r. mieszczanin goniądzki Tomasz Siuchna zapisał kościołowi szpitalnemu św. Ducha swój dom.
Szlachetny Seweryn z Żarnowa Pisanka poborca ziemi bielskiej, burgrabia zamku brańskiego oraz jego żona Katarzyna z Klepackich dali kościołowi szpitalnemu goniądzkiemu fundusz na 1 kapłana i 4 biednych ze szpitala św. Ducha w Goniądzu. Ofiarowali oni swoje dobra położone we wsi Downary Okolne, młyn i karczmę.
W 1669 r. ofiarowano w testamencie szpitalowi św. Ducha w Goniądzu narożnego placu na Rynku miasta Goniądza.
Sławetny Wojciech Thorzyk syn nieżyjącego Jerzego Thorzyka, ubogi szpitala goniądzkiego oddaje kościołowi szpitalnemu Św. Ducha swoją łąkę zwaną Sokołowską, dziedziczną usytuowaną przy Gościńcu Osowieckim, graniczącą z łąką Kamieńskiego, a z drugiej strony tegoż darczyńcy i do rzeczki Goniądzki, z dwiema sadzawkami i wszystkimi drzewami tam rosnącymi. W pierwszej kolejności zeznano ten dar przez aktami wójtowskimi i burmistrzowskimi goniądzkimi.
Szlachetni Adam i Tekla Grabowscy ofiarowali kościołowi szpitalnemu pięciogłosowy pozytyw.
W 1684 r. w Rzymie papież Innocenty XI dał indulgecje kościołowi szpitalnemu św. Ducha w Goniądzu z odpustem 10 - letnim, w dniu Zielonych Świątek tym, którzy przystąpią do spowiedzi i komunii św.
Jan Gniński podkanclerzy koronny starosta knyszyński ofiarowuje kościołowi szpitalnemu w Goniądzu kawtan turecki, z którego wykonano antepedia do dwu ołtarzy w kościele św. Ducha.
Z upływem lat prebenda Ducha Świętego wzbogaciła się o dalsze donacje. Ich autorami byli mieszczanie goniądzcy i okoliczna szlachta. Składały się na nie między innymi dochody z sum negowanych, place w mieście oraz dobra ziemskie rozrzucone w niewielkich działkach położonych w okolicach Goniądza. Proboszcz szpitalny, obok folwarku w Żodziach, posiadał niewielkie gospodarstwo przy plebani. Budynki gospodarcze wzniesiono na placu przy kościele prepozyturalnym.
W 1700 r. kościół szpitalny św. Ducha w Goniądzu był budowlą drewnianą z jednym ołtarzem...
Arkadiusz Studniarek.
Całość informacji i zdjęcia - Autora...