IPN zaprasza

16 września 2012 r. o godz. 12 w Białostockim Muzeum Wsi w Osowiczach odbędzie się otwarcie wystawy pt. „Zagłada dworów w województwie białostockim po 1939 r.”, zorganizowanej przez Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Białymstoku i Białostockie Muzeum Wsi Oddział Muzeum Podlaskiego.
Wystawę można będzie zwiedzać do 30 października.

Kolejny raz Instytut Pamięci Narodowej, wypełniając swoje statutowe zadania, przedstawia represje, jakim poddawano polskich obywateli w latach 1939–1990. Tym razem prezentujemy losy przedstawicieli warstwy właścicieli ziemskich, będących częścią elit Drugiej Rzeczypospolitej, niszczonych przez okupanta sowieckiego i niemieckiego w czasie II wojny światowej w ramach zaplanowanych akcji AB-Katyń, kiedy fizycznej eksterminacji towarzyszyła bezprawna akcja grabieży majątków przez okupantów. Na wystawie przedstawiono osoby, będące egzemplifikacją szerszych akcji, jak deportacje, aresztowania, zesłania do sowieckich łagrów, ofiary Zbrodni Katyńskiej czy też niemieckich obozów koncentracyjnych w formie listy strat i represji ziemiaństwa, na podstawie literatury, wspomnień i innych źródeł archiwalnych.

Po roku 1944 przedstawiciele grupy właścicieli ziemskich zostali zakwalifikowani przez PKWN jako wrogowie państwa, na mocy Reformy Rolnej zostali pozbawieni dóbr ziemskich i poddani kolejnym represjom. Właściciele dworów nie zaakceptowali władzy PKWN i często pozostawali w strukturach podziemia niepodległościowego, za co skazywani byli na więzienie, czy karę śmierci.
Zamysł umieszczenia wystawy w salach osiemnastowiecznego, modrzewiowego dworu z Bobry Wielkiej (pow. Sokółka) przeniesionego do Białostockiego Muzeum Wsi w 1984 r. był celowy: wzmocniono przekaz źródłowy in situ, prezentując artefakty z muzealnej kolekcji.
Ekspozycja muzealna z zaaranżowanymi elementami wnętrza, z wyposażeniem podworskich mebli, bibelotów oraz pamiątek rodzinnych przedstawia zaledwie namiastkę dworskiej aury. Zasadnicza część wystawy składa się z materiałów ikonograficznych, uzupełnionych opisem i zaprezentowano ją na planszach, umieszczonych na ścianach pustych pomieszczeń dworu (w budynku prowadzone są prace konserwacyjne).
Przedstawiono tu skany map, fotografii rodzinnych, wspomnień dotyczących właścicieli dworów w woj. białostockim, a także dokumenty administracyjne o zniszczeniu majątków oraz ukazujących represje, jakim poddawani byli właściciele ziemscy po roku 1939.
Wystawa wprowadza widza w sytuację historyczną w woj. białostockim po r. 1939, prezentując wybrane obiekty dworskie i losy rodzin oraz ich wkład w kulturę i działalność niepodległościową, przypominając osoby, będące wzorcem postaw patriotycznych i obywatelskich, jak np. Roman Lasocki („Prezes”) z Dzierzbii, w latach 1944–1945 szef paramilitarnej organizacji ziemian „Uprawa” - „Tarcza” - „Opieka” - „S1”, pochodzący z województwa białostockiego Jan Stanisław Jankowski „Doktor”, „Klonowski”, „Soból”) (1882–1953) – od lutego 1942 r. zastępca Delegata Rządu RP na Kraj, od maja 1943 r. zastępca Prezesa Rady Ministrów w Kraju, skazany w pokazowym procesie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, czy Tadeusz Tomaszewski (1887–1977, „Bończa”) dziedzic dworu w Bobrze Wielkiej, Delegat Rządu RP na powiat Sokółka.

Kurator wystawy Ewa Rogalewska